RHN 69/2018 | Call
Organisers: Geisteswissenschaftliche Forschungsstelle für Studien der Bergproblematik am Institut für Polnische Philologie der Universität Wrocław / Pracownia Badań Humanistycznych nad Problematyką Górską przy Instytucie Filologii, Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego; Leibniz-Institut für Geschichte und Kultur des östlichen Europa (GWZO), Leipzig / Instytut im. Leibniza dla Historii i Kultury Europy Wschodniej w Lipsku (GWZO); Deutsches Historisches Institut Warschau / Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie
7-9 November 2018, Villa Alexandra, ul. Piastowska 3, 57-320 Polanica Zdrój, Poland
Deadline for submissions: 27 May 2018
***Please find the Polish version below***
6. Internationale Tagung
„Gebirge – Literatur – Kultur“
Die Idealisierung der Berge: Natur, Mensch, Kultur
Als ein Raum, den spezifische Eigenschaften auszeichnen, haben Berge schon immer eine besondere Stellung in Kultur und Gesellschaft eingenommen; sie haben die Phantasie der dort lebenden Bevölkerung wie auch die Vorstellungskraft von Entdecker/innen, Gelehrten und Künstler/innen angeregt. Die Unzugänglichkeit der Berge hat einerseits Furcht vor dem Fremden, nicht Vertrauten gar Ungezähmten ausgelöst, andererseits Neugier und Faszination geweckt. Eine religiöse und quasi-religiöse Verehrung der Berge lässt sich in vielen Glaubenskonzepten nachweisen. Parallel zur Herausbildung spezifischer Bewirtschaftungsweisen wandelten sich die emotionalen Beziehungen zu den Bergen, es entwickelte sich eine ästhetische Faszination, die vielerlei Gestalt annehmen konnte. Vor allem bildete sie eine Grundlage für die seit dem 18. Jahrhundert zunehmende Idealisierung von Gebirgsräumen und der Natur der Berge, die mit einer Idealisierung der Schäferkultur und dem Mythos Arkadien sowie mit verschiedensten Formen des ideellen und realen Eskapismus einherging. Darüber hinaus stieg die Zahl der Expeditions- und Entdeckungsprojekte, die sich im Laufe des 19. Jahrhunderts zu Alpinismus und Bergtouristik entwickelten. Aus historischer Perspektive kann man folglich konstatieren, dass sich seit dem 18. Jahrhundert ein Komplex von unterschiedlichen Einstellungen gegenüber dem Gebirge herausbildete: die Entdeckung der Zweckmäßigkeit der Berge, die Herausbildung einer pragmatischen Haltung auf der einen Seite und eine ästhetisierende Sicht auf die Berge, ihre Idealisierung und auch Ideologisierung auf der anderen. Dieser Wandel der Wahrnehmungen fand vielfältigen Ausdruck: in literarischen Erzählungen, in der bildenden Kunst sowie in einem breiten gesellschaftlichen Diskurs. Die Idealisierung der Berge erweist sich damit als eine ambivalente Erscheinung. Auf der einen Seite stellt sie eine Grundlage für die Aufwertung der Berge und der Bergregionen dar, auf der anderen werden sie mit Bedrohungen und Fremdheit in Verbindung gebracht.
Für die sechste internationale und interdisziplinäre Tagung „Gebirge – Literatur – Kultur“ nehmen wir die Idealisierung der Berge vom 18. bis zum 21. Jahrhundert zum Ausgangspunkt und möchten die Aufmerksamkeit besonders auf folgende Aspekte lenken: In welchen archetypischen oder symbolischen Kategorien werden Berge wahrgenommen und wann kann man von einer Idealisierung sprechen? Welche Verbindungen geht das kulturelle Konstrukt Gebirge mit der Entstehung und Verbreitung von bestimmten literarischen Gattungen und Narrationen, der Landschaftsmalerei, des Films und der neuen Medien des 20. und vor allem 21. Jahrhunderts ein? Welche Faktoren der Idealisierung können aufgezeigt werden? Lassen sich Zusammenhänge zu Zivilisationsdiskursen und zum Fortschrittsdenken, zur Verbreitung von Leistungs- und Freizeitsport, zur Entstehung der Kurort- und Bäderkultur, zu spezifischen politischen Ideen ausmachen? Kann man spezifische Weisen einer idealen Bergwahrnehmung in verschiedenen sozialen Gruppen oder kulturellen Geltungsbereichen feststellen, z.B. im Bürgertum, in intellektuellen bzw. wissenschaftlichen Kreisen, bei gesellschaftlichen Eliten, im Künstler- oder Bergsteiger-Milieu? Lassen sich Strategien der Idealisierung ausmachen? Inwiefern tragen die ästhetischen Kategorien Schönheit, Erhabenheit, das Malerische oder das Wilde/Pittoreske zur Idealisierung der Berge bei? Kann man typische historische, soziale oder politische Konstellationen und Kontexte bestimmen, die die Idealisierung der Berge bedingen und in denen ihr eine spezifische Funktion zukommt?
Unser Interesse zielt darauf zu diskutieren, inwiefern die Berge einen zentralen Bezugspunkt für die grundlegenden Kategorien der Idealisierung bilden und inwiefern umgekehrt Idealisierung eine grundlegende Kategorie für die gesellschaftliche und kulturelle Bedeutung der Berge und des Gebirges darstellt. Im Fokus der Tagung stehen mithin Idealisierungsprozesse im historischen und kulturellen Wandel. Erwartet werden Beiträge, die das Thema in einem breiteren kultur- und sozialgeschichtlichen oder literaturwissenschaftlichen Kontext behandeln und sich nicht nur auf einzelne Beispiele der Idealisierung beschränken. Wir freuen uns über Vorschläge aus allen relevanten Fachdisziplinen.
Tagungssprachen sind Polnisch, Deutsch und Tschechisch mit Simultanübersetzung. Pro Beitrag sind 30 Minuten vorgesehen.
Eine Veröffentlichung im Jahrbuch „Gebirge – Literatur - Kultur“ des Jahres 2019 ist geplant.
Bitte schicken Sie eine kurze Zusammenfassung in einer der Tagungssprachen bis zum 27.05.2018 an eine der folgenden Email-Adressen:
Ewa Grzęda: ewagrzeda@o2.pl
Dietlind Hüchtker: dietlind.huechtker@leibniz-gwzo.de
Miloš Řezník: reznik@dhi.waw.pl
Über die Aufnahme Ihres Beitrags in das Tagungsprogramm werden wir Sie bis zum 30.06.2018 informieren.
Die Tagung findet wie in den vergangenen Jahren in der Pension Villa Alexandra in Polanica Zdrój statt.
Die Teilnahme ist für aktive Referentinnen und Referenten kostenlos. Die Veranstalter übernehmen die Kosten für die Unterkunft und Verpflegung während der Tagung sowie die notwendigen Reisekosten.
Prof. dr habil. Ewa Grzęda, Universität Wrocław
Prof. Dr. Dietlind Hüchtker, Leibniz-Institut für Geschichte und Kultur des östlichen Europa (GWZO)
Prof. dr. habil. Małgorzata Łoboz, Universität Wrocław
Prof. Dr. Miloš Řezník, Deutsches Historisches Institut Warschau
***
MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA NAUKOWA
Góry-Literatura-Kultura
Edycja VI
Idealizacja gór: przyroda, człowiek, kultura
Góry jako przestrzeń wyróżniająca się swoistymi atrybutami (wertykalność, kamienność, skupisko cennych kruszców i ziół) od zarania dziejów zajmowały szczególne miejsce w kulturze i aktywizowały wyobraźnię społeczności zamieszkujących w ich pobliżu oraz odkrywców, uczonych i artystów. Ze względu na wynikającą z ich natury przyrodniczej nieprzystępność, z jednej strony budziły lęk charakterystyczny dla tego co obce, nieznane i nieoswojone, z drugiej ciekawość i fascynację. Bardzo wcześnie w dziejach cywilizacji rozpoczął się proces specyficznej waloryzacji gór, co przede wszystkim związane było z hierofaniczną ich interpretacją, a w ślad za tym z rozmaitymi koncepcjami wierzeniowymi i praktykami religijnymi (vide: kratofanie lityczne; Mircea Eliade, Traktat o historii religii) Wraz z postępującą na obszarach górskich antropopresją równolegle z procesem zagospodarowywania gór następowały przemiany emocjonalnego stosunku do gór, wiążące się z kształtowaniem wobec nich postaw aprobatywnych, przybierających postać wieloaspektowej fascynacji estetycznej, będącej jedną z podstaw procesu ich idealizowania. Nasilające się już w XVIII w. zjawisko idealizacji przestrzeni i przyrody górskiej związanej z idealizacją kultury pasterskiej wystąpiło równolegle do wzrostu działalności eksploracyjnej w górach oraz kształtowaniem się alpinizmu i turystki górskiej. W kontekście historycznym można tu wskazać pewien logiczny uzupełniający się zespół postaw: odkrycie celowości istnienia gór, pragmatyzacja, estetyzacja, oraz idealizacja, a w ślad za tym. ich ideologizacja (Młoda Polska!). Procesy te przebiegały ze zmiennym natężeniem i znalazły liczne artykulacje w różnego typu narracjach literackich, w sztuce, w szerokim dyskursie społecznym i ekonomicznym. W wymiarze symbolicznym idealizacja gór uobecniła się np. także w procesach państwowotwórczych. Idealizacja gór i jej pochodne okazują się jednak zjawiskiem ambiwalentnym. Z jednej strony stanowią fundament pozytywnego wartościowania gór i obszarów górskich, z drugiej są źródłem kontrowersji, a niekiedy także konfliktów.
Proponując jako punkt wyjścia do dyskusji zagadnienie idealizacji gór, chcielibyśmy zwrócić szczególną uwagę na jego następujące aspekty: na ile fenomen idealizacji gór związany jest z ich ontologią i postrzeganiem góry w kategoriach archetypu i symbolu, a na ile stanowi nowy konstrukt kulturowy i wiąże się z powstaniem i upowszechnieniem pewnego typu gatunków literackich i narracji (sielanka, poemat, relacja z podróży, powieść, … książka wyprawowa) oraz rozwojem i upowszechnieniem malarstwa pejzażowego, a w XX i XXI w. filmu i nowych mediów, jakie są faktory idealizacji gór; na ile mają one związek z rozwojem cywilizacji, ideami postępu, upowszechnieniem sportu i rekreacji (czy zjawisko idealizacji jest wobec nich wprost, czy odwrotnie proporcjonalne), rozwojem sieci górskich kurortów i lecznictwa uzdrowiskowego, kategoriami ideologicznymi, jakie są przejawy i zakresy idealizacji, jakie są strategie idealizacji w różnych kręgach społecznych i obiegach kulturowych np. w środowisku ludowym, mieszczańskim, inteligenckim, naukowym, artystycznym a także w środowiskach uprawiających sporty górskie (np. taternictwo, alpinizm, himalaizm), jak proces idealizacji gór kształtował się w kontekście historycznym i jakie są współczesne formy idealizacji przestrzeni górskiej, w jakim stopniu mają one charakter i wymiar komercyjny. Jakie znaczenie i jaki udział w zjawisku idealizacji gór mają kategorie estetyczne: piękna, wzniosłości, malowniczości, dzikości? Koncentrujemy się więc nie tyle na samej funkcjonalności gór lub dyskursie gór w wymienionych wyżej kontekstach, lecz na tym, na ile na tle gór i na tle tematyki górskiej tworzono kategorie idealizujące i na ile takie idealizacje wykazywały specyficzne powiazania z tematyką górską. Czy można z tej perspektywy opisać typowe konfiguracje i konteksty funkcjonowania gór w kontekście idealizacji w związku z różnymi kontekstami kultury, społeczeństwa, polityki, ale również z różnymi formacjami historycznymi. W tym sensie konferencja powinna dyskutować idealizacje gór i/lub idealizacje wartości względem gór w ich historycznej i kulturowej zmienności.
W związku z tym do wzięcia udziału w spotkaniu konferencyjnym zapraszamy przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, którym bliska jest problematyka górska.
Tegoroczna konferencja odbędzie się podobnie jak w latach ubiegłych w pensjonacie Villa Alexandra w Polanicy Zdroju.
Ze względu na międzynarodowy zasięg konferencji obrady będą się odbywać w językach: polskim, niemieckim, czeskim. Podczas obrad wszystkie referaty będą tłumaczone symultanicznie, w związku z tym do programu konferencji można zgłaszać referaty w jednym z wyżej wskazanych języków.
Czas wystąpienia nie powinien przekraczać 30 min.
Udział w konferencji dla uczestników z referatami jest całkowicie bezpłatny. Organizatorzy zapewniają zakwaterowanie i pełne wyżywienie oraz zwrot kosztów podróży.
Ponadto Organizatorzy przewidują opublikowanie materiałów konferencyjnych na łamach rocznika „Góry-Literatura-Kultura”, t. 13 (2019).
Zgłoszenia udziału w konferencji wraz z podaniem tematu oraz krótkim abstraktem w jednym z trzech wyżej wskazanych języków prosimy nadsyłać najpóźniej do dnia 27 maja 2018 r. na jeden z podanych niżej adresów mejlowych:
Ewa Grzęda: ewagrzeda@o2.pl
Dietlind Hüchtker: dietlind.huechtker@leibniz-gwzo.de
Miloš Řezník: reznik@dhi.waw.pl
O przyjęciu zgłoszonego referatu organizatorzy poinformują do 30 czerwca 2018 r. Komunikat dotyczący warunków zakwaterowania oraz innych szczegółów organizacyjnych zostanie rozesłany do końca lipca 2018 r.
Program konferencji prześlemy pocztą elektroniczną najpóźniej do 10 października 2018 r.
Dr hab. Ewa Grzęda prof. UWr, Uniwersytet Wrocławski
Prof. Dr. habil. Dietlind Hüchtker, Leibnitz-Institut für Geschichte und Kultur des östlichen Europa (GWZO)
Prof. dr hab. Małgorzata Łoboz, Uniwersytet Wrocławski
Prof. dr hab. Miloš Řezník, Niemiecki Instytut Historyczny w Warszawie